Trong thế giới bóng đá, luật “chơi bóng bằng tay” (handball) luôn nằm trong nhóm những quy định dễ gây tranh cãi nhất. Một pha chạm tay trong trận đấu có thể thay đổi toàn bộ cục diện – từ việc ngăn chặn một bàn thua cho đến trao cho đối phương cơ hội sút penalty. Nhiều cổ động viên vẫn thường nghĩ đơn giản rằng: “Bóng chạm tay thì thổi phạt”, nhưng thực tế, luật này tinh vi hơn nhiều. FIFA đã đặt ra một bộ tiêu chuẩn chi tiết để xác định khi nào là lỗi và khi nào không. Cùng CakhiaTV tìm hiểu nhé!
1. Khái niệm và phạm vi của “tay” trong luật bóng đá
Trước hết, cần hiểu rõ khái niệm “tay” trong luật bóng đá. Theo FIFA, phần cơ thể bị tính là tay bao gồm toàn bộ từ đầu ngón tay đến phần trên cùng của cánh tay, dưới vai. Vai không bị coi là tay. Điều này rất quan trọng, bởi nhiều người nhầm lẫn giữa pha bóng chạm vai và chạm tay.
Một cầu thủ sẽ bị thổi phạt nếu cố ý dùng tay
Ví dụ: Nếu một cầu thủ bật cao đánh đầu nhưng bóng chạm vào phần trên của bắp tay sát vai, tùy vào vị trí và tình huống, đây có thể không bị coi là lỗi. Tuy nhiên, nếu bóng chạm vào phần dưới bắp tay, gần khuỷu tay, khả năng cao sẽ bị thổi phạt nếu các yếu tố khác đủ điều kiện.
2. Luật cơ bản: Khi nào chạm tay bị coi là phạm lỗi?
Theo luật hiện hành của FIFA, một cầu thủ sẽ bị thổi phạt nếu rơi vào các trường hợp sau:
2.1. Cố ý dùng tay/cánh tay để chơi bóng
Đây là trường hợp rõ ràng nhất. Nếu cầu thủ chủ động đưa tay hoặc cánh tay về phía bóng, chặn đường đi hoặc khống chế bóng, đó là lỗi.
Ví dụ: Một hậu vệ giơ tay cản cú sút của đối phương trên vạch vôi khung thành – đây là lỗi rõ ràng, thậm chí có thể nhận thẻ đỏ vì ngăn cản bàn thắng.
2.2. Tay ở vị trí không tự nhiên
Nếu cầu thủ để tay hoặc cánh tay dang rộng ra khỏi cơ thể, làm tăng diện tích che chắn bóng, dù không cố ý vẫn có thể bị thổi phạt.
Điều này nhằm tránh việc cầu thủ lợi dụng tay để vô tình hoặc cố tình cản bóng.
Ví dụ: Khi bật nhảy tranh bóng, nếu tay vung sang ngang và bóng chạm vào, trọng tài có thể xác định đây là tay ở “tư thế không tự nhiên”.
2.3. Ghi bàn trực tiếp hoặc ngay sau khi bóng chạm tay
Dù pha chạm tay là vô tình, bàn thắng sẽ không được công nhận nếu bóng chạm tay của cầu thủ ghi bàn hoặc người kiến tạo ngay trước đó.
Ví dụ nổi tiếng là bàn thắng “Bàn tay của Chúa” của Maradona ở World Cup 1986 – một pha cố ý dùng tay ghi bàn, bị phát hiện sau này nhưng vẫn trở thành biểu tượng lịch sử.
3. Ngoại lệ quan trọng: Khi nào chạm tay không bị coi là lỗi?
FIFA hiểu rằng bóng đá là môn thể thao tốc độ cao, nhiều tình huống xảy ra ngoài ý muốn. Do đó, có những trường hợp dù bóng chạm tay nhưng không bị xử phạt:
Nếu tay đặt sát thân hoặc ở tư thế bình thường thì có thể xem xét
3.1. Tay ở vị trí tự nhiên và không tạo lợi thế
Nếu tay đặt sát thân hoặc ở tư thế bình thường và bóng chạm vào trong tình huống bất ngờ, đây không bị coi là lỗi.
Ví dụ: Một hậu vệ đứng chắn bóng, tay ép sát người, bóng bật vào tay từ cú sút mạnh ở cự ly gần – không bị thổi phạt.
3.2. Tay chống khi ngã
Khi cầu thủ mất thăng bằng và dùng tay chống xuống đất để giữ cơ thể, nếu bóng chạm vào tay đó, trọng tài sẽ không xử phạt.
Điều này xuất phát từ yếu tố “không chủ động” và “không tạo lợi thế”.
3.3. Bóng chạm tay ở cự ly quá gần
Nếu bóng bật vào tay từ chính cơ thể cầu thủ hoặc từ đối phương ở khoảng cách cực gần, không kịp phản xạ để tránh, đây thường không bị coi là lỗi.
4. Vai trò của trọng tài và VAR
Một điểm khiến luật handball gây tranh cãi là yếu tố đánh giá chủ quan. Trong nhiều trường hợp, cùng một pha bóng nhưng hai trọng tài khác nhau có thể đưa ra quyết định khác nhau. Công nghệ VAR (Video Assistant Referee) ra đời để giảm bớt sai sót, nhưng nó cũng tạo ra các tranh luận mới, đặc biệt khi quyết định dựa trên khung hình quay chậm.
Không phải lúc nào bóng chạm tay thì đều là lỗi
Ví dụ: Ở Euro 2020, nhiều quả penalty được thổi sau khi VAR xác định bóng chạm tay ở tư thế không tự nhiên, dù trước đây trọng tài có thể bỏ qua.
5. Một số tình huống kinh điển
- Maradona – “Bàn tay của Chúa” (World Cup 1986): Pha dùng tay ghi bàn nổi tiếng nhất lịch sử bóng đá.
- Thierry Henry vs Ireland (Play-off World Cup 2010): Dùng tay khống chế bóng trước khi kiến tạo bàn thắng, khiến cả Ireland phẫn nộ.
- Luis Suárez vs Ghana (World Cup 2010): Dùng tay chặn bóng trên vạch vôi, nhận thẻ đỏ nhưng cứu đội khỏi bàn thua.
6. Kết luận
Luật chơi bóng bằng tay không chỉ đơn giản là “bóng chạm tay là lỗi”. Nó đòi hỏi sự phân tích kỹ lưỡng của trọng tài dựa trên ý định, tư thế, khoảng cách, và tác động đến tình huống. Với các ngoại lệ hợp lý, luật này vừa đảm bảo tính công bằng, vừa giữ cho trận đấu diễn ra mạch lạc. Tuy nhiên, trong một môn thể thao mà mọi khoảnh khắc đều quý giá, luật handball sẽ luôn là chủ đề nóng bỏng mỗi khi trái bóng chạm vào một cánh tay.
